Het duolegaat is een populaire manier om een deel van je erfenis op een fiscaal vriendelijke manier na te laten aan een vriend of ver familielid. Maar vanaf 1 juli vervalt het fiscaal voordeel dat gepaard gaat met die mogelijkheid. Ook Chris (*), een 52-jarige accountant uit Oost-Vlaanderen, koos voor een duolegaat. Door de afschaffing moest hij zijn nalatenschap herbekijken. “Plots moet je improviseren”, zegt hij. “Dan is het advies van een notaris erg belangrijk.”

Toen een dicht familielid een vijftiental jaar geleden overleed, zette dat Chris aan het denken. “Ik vond het belangrijk om na te denken over mijn vermogen nu ik er nog ben”, zegt hij. Hij en zijn vrouw hebben geen kinderen dus zou zijn nalatenschap naar enkele neven en nichten gaan. “Maar ik zie die mensen amper een keer per jaar met nieuwjaar. Het leek me al te gek dat zij zouden delen in de pot waar ik mijn hele leven voor gewerkt heb.” Voor Chris was het duidelijk dat hij liever iemand anders in zijn testament opnam. “Het meisje in kwestie is geen familie, maar we hebben een hechte band en ik vertrouw haar door en door. Als accountant wist ik bovendien dat er een fiscaal voordelige manier was om dat te regelen, dus ben ik naar de notaris gestapt om een duolegaat in mijn testament op te nemen.” 

Met het duolegaat duid je twee begunstigden aan: een goed doel plus een ver familielid of een goede vriend. Met een gewoon testament zou die begunstigde erg veel successierechten betalen, maar met een duolegaat laat je (een deel van) je vermogen na aan een goed doel op voorwaarde dat die een nettobedrag of een deel van de nalatenschap, vrij van erfbelasting, uitkeert aan je nichtje of vriend. Het goed doel neemt dan de verschuldigde belastingen voor zijn rekening. Die persoon houdt er zo netto meer aan over en ook het goede doel doet er voordeel mee. “Ik koos voor de Zoo van Antwerpen omdat mijn erfgename gek is van dieren. Ze gaat er minstens tien keer per jaar naartoe”, zegt Chris.

Het was een win-winsituatie. Wàs, want vanaf 1 juli wordt dat fiscale voordeel geschrapt. Een serieuze streep door de rekening van Chris, die dacht dat zijn nalatenschap netjes geregeld was. “Toen hebben we even moeten nadenken”, zegt hij. “Het duolegaat was een heldere en fiscaal voordelige manier om alles te regelen. Ik sloeg twee vliegen in een klap: het was voordeliger voor mijn erfgenaam en ik kon een goed doel steunen. Maar door de afschaffing viel die duidelijkheid plots weg. Dus hebben we snel contact opgenomen met de notaris.”

“Aan mijn testament op zich moest niet veel worden aangepast, alleen zal het meisje nu erven tegen het volle tarief”, aldus Chris. Zijn notaris overliep samen met hem welke andere mogelijkheden er bestaan. “Zo zou ik bijvoorbeeld een appartement aan zee kunnen kopen en haar de naakte eigendom geven.” In sommige gevallen is een belastingvrije schenking een oplossing, maar dat is niet altijd evident. “Ik ben nog maar 52 jaar, het kan niet de bedoeling zijn om nu alles al weg te schenken en binnen tien jaar niets meer te bezitten”, zegt Chris. “Wat als ik of mijn vrouw plots ernstig ziek worden en de behandeling handenvol geld kost?” 

Volgens Chris is het zeer belangrijk dat wie een duolegaat in zijn testament opnam, zich naar de notaris rept. Want wie niets onderneemt, loopt het risico dat zijn testament een andere uitwerking heeft dan hij voor ogen had. Het goede doel kan door het wegvallen van het fiscaal voordeel meer erfbelasting moeten betalen dan de waarde dat het ontvangt. In dat geval zal de organisatie het legaat weigeren en gaat het deel naar een andere erfgenaam. 

Een van de grote verliezers van deze beslissing zijn de goede doelen. In 2019 ging in Vlaanderen nog bijna 330 miljoen euro via nalatenschappen naar fondsenwervende organisaties. Zij dreigen nu heel wat inkomsten te verliezen. Om te vermijden dat ze helemaal uit de boot vallen, voert de Vlaamse regering vanaf 1 juli een nultarief in voor legaten aan goede doelen (via een testament) en schenkingen aan goede doelen. Dat betekent dat goede doelen geen erfbelasting meer verschuldigd zijn op wat ze ervennalatenschappen. Er is ook geen schenkbelasting meer verschuldigd wanneer ze een schenking ontvangen. 

Is er dan geen enkel alternatief voor wie een goede vriend in een testament wil aanduiden? Toch wel. Vanaf 1 juli introduceert de Vlaamse regering de vriendenerfenis. Daarmee kan je een bedrag tot 15.000 euro nalaten aan iemand tegen een laag successietarief van drie procent in plaats van 25 procent. Dat betekent een korting van maximaal 3.300 euro. “Zo’n vriendenerfenis valt zeker te overwegen”, zegt Chris. “Maar het blijft een beperkt bedrag. Tot voor kort wist ik perfect hoe mijn successie zou verlopen. Nu is het improviseren met verschillende vormen van nalatenschappen. Dan is het heel belangrijk om je te laten adviseren door een notaris. Het gaat tenslotte over het lot van jouw vermogen.”

(*) Chris is een pseudoniem, naam en adres bekend bij de redactie

Tekst: Linde Walters – Foto’s: Lies Engelen