De man kan bogen op een opmerkelijke loopbaan. Een verhaal dat bruist van dynamiek en passie. De ex-voetballer en voormalig directeur van de luchthaven van Charleroi is vandaag commercieel en operationeel directeur van Pairi Daiza. Waar hij ook aan de slag gaat, overal werkt Jean-Jacques Cloquet volgens hetzelfde credo: het welzijn op het werk verbeteren.

Tekst Gilda Benjamin

Dierenpark Pairi Daiza ligt nooit echt stil, of de toegangsdeuren voor het publiek nu open of gesloten zijn. Er wordt iedere dag de klok rond gewerkt in het bedrijf dat 350 mensen tewerkstelt, en in de zomer zelfs 600 tot 800. Al iets meer dan een jaar werkt Jean-Jacques Cloquet er samen met Eric Domb, de oprichter van het wereldwijd bekende dierenpark, waar bezoekers heen en weer kunnen reizen tussen de continenten van onze aarde. Aan ideeën en projecten geen gebrek, en al zeker niet sinds het hotel zijn deuren opende. 

Een periode waarin de deuren van het park dicht blijven, zoals de afgelopen maanden, is dat iets om van op te kijken?
“Dat is een periode waarin heel hard wordt gewerkt. Een periode met veel stress ook, een echte race tegen de klok. De grote baas, Eric Domb, is altijd op zoek naar nieuwe manieren om het publiek het allermooiste park en allerlei nieuwigheden te blijven aanbieden. Intern hebben we dus een hele reeks projecten lopen. Grote projecten zoals The Land of the Cold, dat in het voorjaar zijn deuren opent, en tal van vernieuwingen in het park om onze ‘werelden’ nog beter te maken. Bovendien waren we voor het eerst ook tijdens de eindejaarsperiode geopend: een groot succes waar we blij om zijn, maar dat ook onze gewone planning helemaal overhoop heeft gehaald.”

Wat is het algemene gevoel bij jou, na een dik jaar bij Pairi Daiza? 
“Eerst en vooral is het nooit gemakkelijk om met en voor een vriend te werken, want je wil hem in geen geval teleurstellen. Eric Domb is iemand die uitmuntendheid nastreeft. Dat extreme oog voor detail zorgt soms wel voor wat druk en dwingt je om jezelf steeds heruit te vinden en om steeds nieuwe dingen bij te leren. Maar ik leer enorm graag bij. Ik heb bijvoorbeeld ook een boek geschreven ‘Grandir et faire grandir’ (NL: Groeien en doen groeien). Ja, ik blijf groeien dankzij de enorme projecten die zich aandienen. Ik heb me altijd bewogen in omgevingen waar meer dan genoeg uitdagingen te vinden waren. Daarom ben ik ook voor Eric gaan werken. Toeval bestaat niet. Ik heb zelfs niet over zijn voorstel moeten nadenken! Wat mij het meest motiveert aan mijn job? Het vertrouwen dat in mij wordt gesteld. Ik heb het gevoel dat ik in een estafetteteam zit: om te winnen moeten we niet achterom kijken maar vol vooruitgaan. En wat het moeilijkste is? Het heeft me zeven maanden gekost om te wennen aan dit vrije ondernemingsmodel. Eric kan eender welke steen in het park omdraaien en weten wat eronder zit. En hij heeft een heel hechte band met al zijn teams. Als ik hiërarchie binnen een bedrijf belangrijk had gevonden, zou ik het nooit hebben volgehouden. Het heeft me dus wat tijd gekost om te begrijpen hoe dit bedrijf werkt.”

Wat een weg heb je al afgelegd: van voetballer bij La Louvière en Charleroi over CEO van de luchthaven van Charleroi tot Pairi Daiza.  
“Ik wist helemaal niets van Pairi Daiza, net zomin ik iets afwist van de luchthaven van Charleroi, maar ik weet wel wat het leiden van een bedrijf inhoudt. En alle bedrijven hebben één ding gemeen: productiviteit. Dat is de taak die Eric me heeft toevertrouwd. Een productief bedrijf in de nobelste zin van het woord is een bedrijf dat zich ontwikkelt om zijn voortbestaan veilig te stellen. Het is echt mijn passie om mijn ervaring en werkwijze te delen met het personeel. Ik probeer een inspiratiebron, een motivatie te zijn voor anderen, hun zin te geven om samen te werken. In mijn eentje succes boeken heeft nooit echt in mijn aard gezeten.”

Je studeerde voor burgerlijk ingenieur en werkte bij Solay. Omdat dat een veilige keuze was of omdat je dat echt wilde?
“Mijn vader was ingenieur en ik geef toe dat ik vrij goed was in wiskunde en fysica. Ik volgde de uitgestippelde weg zonder daar al te lang bij stil te staan. Ik weet het, ik ben niet echt een typische ingenieur. Maar ik ben wel blij voor iedere dag dat ik die opleiding volgde, omdat ik daar heb geleerd om problemen te ontleden. In ieder probleem zit al een deel van de oplossing. Daarna moet je zoeken waar de vakkennis zich bevindt. Overal, in ieder bedrijf, zijn er mensen met de nodige competenties in hun vakgebied. In Pairi Daiza kan ik rekenen op de dierenverzorgers, de dierenartsen, de tuinmannen en de technici… Het is echt magisch om te kunnen werken als een orkestleider en te weten dat je niet de eerste viool of de contrabas bent, maar gewoon diegene die het geheel aanstuurt.”

Wat maakt een manager goed?
“Er zijn volgens mij drie heel belangrijke regels. Eerst en vooral moet je je goed laten omringen en op zoek gaan naar de juiste competenties. Er zijn er die hun teams aansturen maar tot iedere prijs de controle willen behouden. Maar zo boek je geen vooruitgang; je hebt mensen nodig die je uitdagen. Ten tweede mag je nooit aarzelen om de hulp van externe deskundigen in te roepen, of het nu gaat om juridische, financiële, digitale of andere zaken. Toen ik nog aan het hoofd stond van de luchthaven van Charleroi heb ik directeurs van luchtvaartmaatschappijen en gespecialiseerde journalisten ontmoet van wie ik ontzettend veel heb opgestoken. En mijn derde regel – en die is in mijn ogen de belangrijkste – is dat je altijd een visie moet hebben van wat er binnen drie tot vijf jaar zal gebeuren zodat je optimaal kunt anticiperen en de nodige veranderingen kunt voorzien, zowel op het vlak van infrastructuur als van personeelszaken. Ik denk dat het heel belangrijk is voor het personeel om te kunnen zeggen “Mijn baas is begaan met de toekomst van ons bedrijf”. Toen Eric Domb aan het project rond een immense serre voor de toekomst begon, deed hij dat met kennis van zaken. We zijn allebei 60 jaar: die investering is voorzien voor 2023 en zal wellicht tegen 2025 rendabel zijn, dus dat zal vooral een zaak voor onze opvolgers zijn. Je moet vooruit denken, aan de beroepen van morgen. Een studie over luchthavens legde uit dat 60% van de beroepen in 2030 vandaag nog niet eens bestaan! De belangrijkste taak van een bedrijfsleider is dus om je mensen voor te bereiden op verandering.”

Is het iets speciaals om te werken voor een bedrijf dat zich hoofdzakelijk richt op publiek, vrije tijd en zelfs dromen? 
“Niet echt. Volgens mij zijn er drie grote pijlers in de manier waarop een bedrijf kan worden vormgegeven. De eerste is dat je werkt voor een aandeelhouder die een rendement verwacht aangezien hij risico’s heeft genomen. De tweede betreft de klant; in een luchthaven zijn dat de luchtvaartmaatschappijen en reizigers, bij Pairi Daiza de bezoekers. Een deel van mijn investeringen moet er dus op gericht zijn hun de beste service te bieden. De derde pijler betreft het personeel. Ik moet erop toezien dat zij kunnen genieten van een optimaal welzijn op het werk. En die pijlers zijn alle drie even belangrijk.”

Hoe defineer je welzijn op het werk?
“Dat is een erg ruim begrip. Uiteraard is er het loon, maar er komen nog heel wat andere aspecten bij kijken. Hoe zorg je voor een optimaal evenwicht tussen werk en privé? Misschien door een zekere vorm van flexibiliteit of telewerk mogelijk te maken. Wanneer iemand gelukkig is op zijn werk is zijn brein 31% productiever, las ik onlangs in een studie. Daar hamer ik tijdens mijn conferenties keer op keer op en ik lever het bewijs dat het werkt. Een afwezigheidsgraad van 2,7% in een luchthaven zoals Charleroi en 10 jaar zonder één enkele stakingsminuut: dergelijke cijfers spreken voor zich. En dan heb je nog het gevoel fier te zijn om erbij te horen. Dat zijn allemaal indicatoren voor wat ik ROC noem: Return on Consideration, wat je terugkrijgt als je mensen naar waarde schat, en dat vertaalt zich met name in een productiviteitsverbetering. Personeel en bedrijf werken in perfecte transparantie. Ik zeg mijn medewerkers keer op keer: ‘wees gelukkig, dan ben ik dat ook’. Een relatie moet gecultiveerd worden, je moet belangstelling tonen voor de ander. Vriendelijkheid, respect en vertrouwen voeden het sociale weefsel. Allemaal elementen die leiden tot opbouwende kritiek. Als een werknemer naar mij komt en me zegt ‘dat zou misschien beter kunnen’, dan is dat goed, want we willen het samen beter doen.”

Helpt je ervaring uit Charleroi jou bij Pairi Daiza?
“Ongetwijfeld. Ik heb trouwens ook in een fabriek gewerkt, voor Solvay. Ik heb altijd zeven dagen op zeven gewerkt. Ik ben altijd aan het werken… maar ik stop ook altijd! Ik denk altijd aan mijn werk en aan mijn gezin. Beide lopen voor mij in elkaar over, en dat is voor mijn gezin soms moeilijk. Maar ik kan met de hand op het hart zeggen dat ik ook geniet van het leven. Onlangs besloten mijn vrouw en ik om een weekendje naar de Meren van de Eau d’Heure te gaan… 10 km van ons huis.  We kunnen gaan wandelen in de stad, een koffietje drinken… En de kinderen kunnen op bezoek komen, tijd maken voor elkaar. Terwijl iedereen goed weet dat ik de zondag afsluit met werken. Zo is mijn leven, ik voel dat niet aan als een verplichting en ik dring mijn manier van leven ook niet op aan anderen, al zeker niet aan mijn kinderen. We zijn een groot samengesteld gezin met zeven kinderen: ik heb zelf vier kinderen, mijn vrouw twee en samen hebben we nog een dochter. Ieder jaar gaan we allemaal samen op vakantie. Slapen doe ik niet veel, dat klopt. En ik moet nog leren om bepaalde medewerkers niet om 6 uur ‘s ochtends of op zondagnamiddag op te bellen.”

Bezit je het talent om je altijd te blijven verwonderen? 
“Ik zou het zelf niet beter gezegd kunnen hebben: ik ben altijd vol verwondering. Als ik Eric Domb hoor vertellen over wat hij allemaal wil verwezenlijken, ben ik als een kleine jongen. En ik wil hem zo goed mogelijk helpen om zijn dromen waar te maken. Ik ben er om te analyseren wat haalbaar is en om het kostenplaatje uit te werken. Ze hebben mij niet voor niets verantwoordelijk gemaakt voor de productiviteit.” 

Welke grote projecten heeft Pairi Daiza nog?
“Het resort zal nog worden uitgebreid, en in de lente staan “The Last Frontier” en “The Land of the Cold” op het programma. Verschillende werelden worden heraangelegd: Australië, de Indische savanne… en dan is er nog het project rond wat op termijn een van de grootste serres ter wereld zal worden, een plek waar bezoekers terechtkunnen zonder rekening te hoeven houden met de Belgische weersomstandigheden. Je mag immers niet vergeten dat ons bezoekersaantal sterk samenhangt met de weersvoorspellingen. We moeten dus oplossingen vinden om een constante te bereiken en tegen 2025 ieder jaar 3 tot 3,5 miljoen bezoekers aan te trekken. In 2019 stond de teller op 1,976 miljoen bezoekers.”

Wat is jouw favoriete plek in Pairi Daiza? 
“Ik heb er twee. Enerzijds een hooggelegen hoekje waar ik graag zit om naar de beren en de wolven te kijken. En ook de verblijven van de orang-oetangs hebben een bijzonder plekje in mijn hart. Er zijn geen woorden om te beschrijven hoe ik me voel als ik een moederorang-oetang zie die haar kleintje fier in haar armen houdt. Ik zie bij dieren gedrag dat ik bij mensen niet terugvind.”

Hebt je nog altijd jouw smurfenverzameling?
“Ik heb ze allemaal! Eigenlijk ben ik gewoon een groot kind.”