Nathalie wil haar pleegbroer en petekind op een rechtvaardige manier laten erven

“Als single zonder kinderen word je gediscrimineerd in het successierecht. Wie geen bloedband heeft, betaalt zich blauw aan erfbelasting.” Journaliste Nathalie Le Blanc vindt het de hoogste tijd dat het successierecht hervormd wordt op maat van de huidige realiteit  en met aandacht voor de vele samenlevingsvormen die er vandaag bestaan.

De gezinsconstructie ‘mama, papa en twee kindjes’ mag dan voor velen een ideaal plaatje vormen, de realiteit is vandaag enigszins anders. Nieuw samengestelde gezinnen, alleenstaande ouders, holebikoppels en pleeggezinnen zijn al lang geen uitzondering meer. En toch gelden nog altijd wetten die gemaakt zijn op maat van het klassieke gezin.

Singles zonder kinderen vallen zelfs helemaal uit de boot, terwijl die groep alleen maar groter wordt. Dat stelt journaliste Nathalie Le Blanc, zelf een kinderloze single, vast. Ze schreef er het boek Solo over. “Een op de drie huishoudens bestaat uit één persoon en toch organiseren we alles rond de noden en behoeften van het klassieke gezin met twee kinderen’, zegt Nathalie. ‘In mijn boek laat ik de samenleving zien door de ogen van een single.”

“Een van de opmerkingen die ik telkens weer hoorde toen ik singles interviewde, was dat er behoefte was aan een wetgeving die toelaat dat niet-familieleden op een rechtvaardige manier zouden kunnen erven. Ik schrok ervan dat dat zo’n bezorgdheid was. Ik wist dat er in Nederland een voorstel bestaat om vriendschappen wettelijk vast te leggen, maar dat vond ik zelf nogal verregaand. Toch is het zo gek nog niet om een aantal zaken wel te regelen. Als je jong bent, ben je niet met de dood bezig, maar zeker als je single bent, is het verstandig om er bewust bij stil te staan.”

Misschien willen alleenwoners niet nadenken over hun erfenis omdat ze ervan uitgaan dat hun situatie tijdelijk is?

“Dat is zo, maar situaties evolueren altijd, dat geldt voor alleenwoners, maar evengoed voor getrouwde koppels. Wie vandaag nog gelukkig getrouwd is, kan morgen single zijn en omgekeerd. Bovendien denk je anders over je situatie als je dertig bent dan als je vijftig of zeventig bent. We zien een testament vandaag ten onrechte als een statisch document, terwijl we het op elk moment kunnen wijzigen. Het prijskaartje dat eraan hangt, kan voor sommigen een drempel zijn. Maar toch zouden we ons testament sneller moeten aanpassen aan de situatie op dat moment. Wat je vastlegt hoeft dan niet definitief zo te blijven.”

Als we het makkelijker maken om een testament te wijzigen, lopen we dan niet het risico dat er meer ruzie ontstaat bij de erfgenamen?

“Tijdig met je familieleden spreken over wat je wensen zijn wanneer je er niet meer bent, durven de taboes doorbreken… het bespaart mensen veel onnodige discussies achteraf. Vooral singles zonder kinderen moeten durven nadenken over het nalatenschap, zodat ze een naaste of verdere familielid geen vergiftigd geschenk geven. De stap om een testament op te stellen moet je durven zetten.”

“Zolang je voldoet aan de criteria van het doorsneegezin, hoef je weinig te ondernemen, dan is alles geregeld voor jou en je erfgenamen. Maar wijk je af van de norm, dan word je verondersteld zelf het initiatief te nemen over je nalatenschap.”

“Dat geldt overigens nog voor andere zaken. Als je een relatie hebt is het vanzelfsprekend dat je partner zorgverlof neemt mocht je in een situatie terechtkomen waarin dat nodig is. Als sngle heb je pech, je beste vriend(in) kan geen zorgverlof vragen, dat geldt enkel voor familieleden. Ook wie er medische beslissingen over jou mag nemen, is niet geregeld als je alleenstaande bent. Toen ik vorig jaar geopereerd werd, heb ik daar toch bij stilgestaan. Wie beslist er wanneer de machines worden stilgelegd als je in een coma belandt? Het is niet onbelangrijk dat je ook die zaken vastlegt op papier.”

Aan wie schenk je je bezittingen als je single bent en geen kinderen hebt?

“Ik vind het zelf geen must dat je familie je bezittingen erft, maar ik begrijp dat dat principe maatschappelijk breed gedragen wordt. Alleen, in sommige gevallen krijgt dat vreemde gevolgen. Ik heb zelf geen kinderen en ook geen broers of zussen. Mijn moeder is overleden, mijn vader leeft nog, maar ik ga ervan uit dat ik hem zal overleven. Dat betekent dat wanneer ik sterf er geen directe erfgenamen zijn. Ik heb wel een pleegbroer, maar dat is nooit wettelijk vastgelegd. Juridisch is hij dus een vreemde voor mij. In dat geval gaat men zoeken naar neven en nichten, maar die staan al een stuk verder van mij af.”

“Stel: ik zou graag iets nalaten aan mijn pleegbroer en mijn petekind. Nu is dat op zich geen probleem. Ik kan een testament opmaken waarin ik beschrijf wat ik aan wie nalaat. Op dat vlak heb ik als kinderloze single trouwens meer vrijheid dan iemand met kinderen, want die kan zijn kinderen niet onterven. Alleen wordt dat een zuur cadeau voor mijn pleegbroer en mijn petekind, want zij zullen zich blauw betalen aan successierechten. In Vlaanderen betalen ze algauw tot 65 procent successierechten, terwijl kinderen tussen de 3 en 27 procent betalen op de erfenis van hun ouders, afhankelijk van het bedrag dat ze erven. Nu ben ik akkoord dat je belasting moet betalen op een erfenis, maar 65 procent, dat vind ik onrechtvaardig. Je wordt gediscrimineerd omdat je geen kinderen op de wereld hebt gezet.”

Wat stel je dan voor om de situatie rechtvaardiger te maken?

“Open VLD heeft onlangs een voorstel ingediend waarin alleenstaanden zonder kinderen het recht zouden krijgen om een of twee mensen aan te wijzen die dan op dezelfde manier behandeld zouden worden als erfgenamen in rechte lijn. Dat is een realistisch voorstel. Het lijkt me logisch dat je graag iets nalaat aan de mensen die er voor je zijn geweest, ook als je met hen geen bloedband hebt.”

Liever je bezittingen nalaten aan een goede buur dan aan een verre neef dus?

“Absoluut. En laat ik eerlijk zijn, als single ga ik geen fortuinen nalaten. Als je bezittingen dan verdeeld moeten worden over een tiental neven en nichten die dan daar dan ook nog eens zwaar op belast worden, dan blijft er nog maar weinig over aan het einde van de rit.”

Zijn er geen manieren om die hoge successierechten te ontwijken?

“Je kan bij leven al schenkingen doen. Dan betaal je een schenkbelasting, maar die ligt een pak lager dan de erfbelasting. Alleen, ik wil mijn appartement bijvoorbeeld niet nu al gaan schenken aan mijn pleegbroer. Ik ben pas 48, dat lijkt me geen goed plan.”

“Er bestaan natuurlijk manieren die ervoor zorgen dat je je dierbaren niet opzadelt met een torenhoge schuld. Maar als we allerlei ingrepen gaan toepassen om de fiscale kater te vermijden, kunnen we dan niet beter de wet zelf aanpassen? Het is dan toch duidelijk dat er iets aan het successierecht zelf schort? De hervorming van het erfrecht, dat bepaalt wie van wie erft, is een goede zaak. Maar het successierecht, dat de tarieven bepaalt die de erfgenamen moeten betalen, staat nog mijlenver van de realiteit.”

Tekst: Eva Van den Eynde – Foto’s: Jan Crab

Solo van Nathalie Le Blanc is uitgegeven bij De Bezige Bij

Ontdek onze praktische gids voor alleenwoners